Tez Adı: Devlet Eli ile İnternet İçerik Düzenlemesi Sorunu: TİB Örneği
Yazar: Ahmet Kılıç
Danışman: Prof. Dr. Önder Kutlu
Yıl: 2013
Tez Türü: Doktora
Yer Bilgisi: Selçuk Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
Özet
Bilgi toplumu ve İnternet olgusu hem yeni kurum, kavram ve ilişkileriyle hem de beraberinde getirdiği sorunlarla birçok yeni tartışmanın odağı olmaktadır. İnternet içerik düzenlemesi sorunu da bu tartışma alanlarından birisini oluşturmaktadır. Zira, İnternet ortamında yer alan pornografi, çocuk pornografisi, şiddet, ırkçılık, ayrımcılık ve nefret içerikleri, kumar ve bahis, intihara ve uyuşturucuya yönlendirme, siber zorbalık gibi yasadışı ve zararlı içerikler tüm toplumu etkilemekle birlikte bilhassa çocuklar, gençler ve aileler için önemli riskler, tehlikeler ve sorunlar oluşturmaktadır. Bu durum, İnternet ortamında işlenen suçlar ve yaşanan olumsuzluklarla ilgili olarak erişimin engellenmesine kadar varan bir takım yaptırımları, bu alanla ilgili yükümlülük ve sorumlulukların düzenlenmesi konusunu gündeme getirmiştir. Bu gelişme, ifade özgürlüğü ve bilgiye erişim özgürlüğü bağlamında bilgi ve düşüncenin serbest dolaşımına engel olacağı yönünde ciddi eleştirilerle karşılaşmıştır. Bu çerçevede, İnternetin diğer kitle iletişim araçlarından farklı olan özellikleri; çok boyutlu/aktörlü ve dinamik olması, tekniği, alt yapısı, işleyiş biçimi ve uluslararası niteliği, suç yeri ve zamanı, sorumlu olabilecek kişiler vb. yönünden diğer yayıncılık türleriyle bağdaşmayan özgün özelliklere sahip olması sebebiyle, içerik düzenlemesinin nedenleri ve konuları, uygulanan modeller, ölçütler, ülkelerin konuya yaklaşımları, hukuksal ve örgütsel yapılar ve işleyişleriyle ilgili konular tüm dünyada tartışılmaya devam etmektedir. Keza, bu tartışmaların benzerleri Türkiye’de de yaşanmaktadır. Özellikle, içerik düzenlemesi için çıkartılan 5651 sayılı Kanun ve uygulamayı gerçekleştiren TİB, bu tartışmaların merkezinde yer almaktadır. Tezde “İnternet içerik düzenlemesi sorununun mahiyeti nedir ve nasıl çözülür? Türkiye bu işin neresindedir?” sorusunun işaret ettiği temel probleme cevap bulunmaya çalışılmıştır. Tezin amacı, bu kritik sorunu diğer ülkeler ve ülkemizdeki uygulamaları ve teorik tartışmalarıyla birlikte derinlemesine irdeleyerek, soruna ilişkin çözümler üretmeye çalışmaktır. Tezde, nitel araştırma yöntemlerinden “doküman inceleme” ve “mülakat” yöntemi kullanılmıştır. Buna göre, konuyla ilgili tüm kaynaklar incelenirken, ilgili kamu kurumlarının yöneticileriyle ve uzmanlarıyla mülakat çalışması yapılmıştır. Elde edilen tüm verilerin analizi ve yorumlanmasıyla temel/alt problemlere cevap olabilecek temel/alt hipotezler oluşturulmuş ve bunlar tez içerisinde tartışılarak doğruluğu ve geçerliliği test edilmiştir. Bu yolla elde edilen sonuçlar ve bu sonuçlar bağlamında oluşturulan öneriler çalışmanın son bölümünde kayıt altına alınmıştır. Tezde, İnternet içerik düzenlemesi sorununun, İnternetin çok boyutlu/aktörlü ve dinamik kendine özgü yapısı nedeniyle karmaşık, çözümü birçok değişkene bağlı ve zor bir sorun olduğu görülmüştür. Fakat, İnternetin içerik güvenliğinin sağlanması için kamu otoritelerince düzenlenmesi ve denetlenmesi gereği de ortaya çıkmıştır. Bu kapsamda sorunun çözümü için düzenlemelerin oluşturulması ve uygulanması aşamalarında yerine getirilmesi gereken bazı önemli temel şartlar tespit edilmiştir.Buna göre, İnterneti, sunduğu imkanlar ve fırsatlar yanında, riskler ve tehlikeleriyle birlikte ele alan bir yaklaşımın gerekli olduğu belirlenirken, bu sürecin ilgili sektör, kamu, STK ve üniversitelerin içinde yer aldığı “birlikte düzenleme” ve yönetişim ilkelerine göre yürütülmesi gerektiği tespit edilmiştir. Keza, düzenlemelerin ifade özgürlüğü ve bilgiye erişim özgürlüğünü zedelemeden ve İnternetin kendine özgü yapısı ve özellikleri gözetilerek yapılması ve uygulanması gerektiği ortaya çıkmıştır. Bu çerçevede, uygun yöntem ve yaklaşımlar içeren bütüncül strateji ve politikalar geliştirilmesi ve uygulanması suretiyle ve uluslararası işbirliği sağlanarak, İnternette yer alan yasadışı ve zararlı içeriklerle mücadele edilmesi ve risk/tehlikelerin minimize edilmesinin mümkün ve gerekli olduğu sonucuna varılmıştır. Türkiye’nin ise, İnternet içerik düzenlemesi konusunda, bazı eksiklerine rağmen, yasadışı ve zararlı içeriğe devlet eli ile sınırlı müdahaleyi öngören kendine özgü, önemli ve örnek bir uygulama geliştirdiği sonucuna ulaşılmıştır. Anahtar Kelimeler: İnternet içerik düzenlemesi, bilgi toplumu, İnternet yönetişimi, güvenli İnternet, erişimin engellenmesi, uyar-kaldır, müstehcenlik.
