Tez Adı: Yeni Medya Okuryazarlık Düzeyinin Siber Zorbalık ve Siber Mağduriyet Davranışı Üzerindeki Rolü
Yazar: Gizem Ergülşen Başlar
Danışman: Doç. Dr. Nahit Erdem Köker
Yıl: 2022
Tez Türü: Doktora
Yer Bilgisi: Ege Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Halkla İlişkiler ve Tanıtım Ana Bilim Dalı / İletişim Araştırmaları Bilim Dalı
Özet
Bu araştırmanın amacı lise öğrencilerinin yeni medya okuryazarlık düzeyleri ile siber zorbalık ve siber mağduriyet davranışları arasındaki ilişkilerin incelenmesidir. Araştırmanın evrenini 2019-2020 eğitim-öğretim yılında İzmir ilinde yer alan mesleki ve teknik lise öğrencileri oluşturmaktadır. Örneklem grubunu ise İzmir ili Konak ilçesine bağlı bir mesleki ve teknik lisede yer alan tüm öğrenciler oluşturmaktadır. Okul mevcudu 876, araştırmaya dahil edilen öğrenci sayısı ise 859’dur. Veriler yüz-yüze anket uygulaması ile toplanmıştır. Araştırma verilerinin toplanmasında araştırmacı tarafından hazırlanan kişisel bilgi formu, Koç ve Barut (2016) tarafından geliştirilen Yeni Medya Okuryazarlık Ölçeği, Arıcak, Kınay ve Tanrıkulu (2011) tarafından geliştirilen Siber Zorbalık Ölçeği ve Arıcak, Tanrıkulu ve Kınay (2011) tarafından geliştirilen Siber Mağduriyet Ölçeği kullanılmıştır. Araştırma kapsamında toplanan veriler önce Microsoft Excel Programına gerekli sayısal kodlamalar ile birlikte girilmiş ardından veri dosyası IBM SPSS 24.0 versiyonuna aktarılarak gerekli tüm istatistiksel analizler söz konusu paket program aracılığıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın sonuçlarına göre, öğrencilerin % 97.8’i internet kullanmaktadır. Öğrencilerin neredeyse tamamının internete erişimi bulunmaktadır. Öğrencilerin internete girme zamanı ve süreleri çoğunlukla ebeveynleri tarafından denetlenmemektedir. Ailelerden % 55.8’i çocuğun internet kullanımını denetlememekte, % 44.2’si denetlemektedir. Aynı zamanda öğrencilerin %70.2’si internete cep telefonundan bağlanmaktadır. Öğrencilerin %68’lik oran ile büyük bir kısmı internet kullanmayı kendi kendine öğrenmiştir ve öğrencilerin %51’i internette bir sorun ile karşılaştıklarında çoğunlukla kendileri çözmeye çalışmaktadırlar. Öğrencilerin %83.5’i internet kullanımı ile ilgili şimdiye kadar herhangi bir eğitime katılmamış olup, yalnızca % 16.5’i bı konuda bir eğitime katılmıştır. Araştırma sonucuna göre, erkek öğrencilerin yeni medya okuryazarlık düzeyi kız öğrencilere göre daha yüksektir. Siber zorbalık davranışı bakımından erkek ve kız öğrenciler arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunamamıştır. Siber mağduriyet açısından incelendiğinde ise; kız öğrencilerin erkek öğrencilere göre daha yüksek siber mağduriyet durumunda oldukları görülmüştür. Aynı zamanda internet kullanımı ile ilgili eğitim alınıp alınmama durumu ile yeni medya okuryazarlık düzeyleri ve siber zorbalık davranışları arasında anlamlı bir fark bulunurken, siber mağduriyet durumu ile arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır. Bunun dışında internet kullanımının ebeveyn denetiminde olup olmaması ile yeni medya okuryazarlık düzeyi, siber zorbalık ve siber mağduriyet durumu arasında anlamlı bir fark bulunmuştur. İnternet kullanımı ebeveyn denetiminde olan öğrencilerin yeni medya okuryazarlık düzeyleri daha yüksek iken; siber zorbalık ve siber mağduriyet durumları daha düşüktür. Ayrıca araştırma sonucundan elde edilen verilere göre; öğrencilerin yeni medya okuryazarlık düzeyinin artması siber zorbalık ve siber mağduriyet davranışının azalmasına neden olmaktadır. Elde edilen araştırma verilerine göre yeni medya okuryazarlık, bilinçli internet kullanımı ve siber zorbalık gibi konularda öğrencilere, ebeveynlere ve öğretmenlere yönelik eğitimler düzenlenmelidir. Aynı zamanda yasada bilişim suçları ile ilgili maddeler bulunmasına rağmen özellikle ergenler bunun bir suç olduğunun bilincinde değildir; bu konuda farkındalık yaratabilmek için gereken cezai yaptırımların uygulanması ve hukuki değerlendirmelerin yapılması gerekmektedir. Anahtar Kelimeler: yeni medya, internet, yeni medya okuryazarlığı, siber zorbalık, siber mağduriyet
