Tez Adı: Lise Öğrencilerinin Sahip Olduğu Kişilik Türleri ve İnternet Becerilerinin Siber Zorbalık Açısından İncelenmesi
Yazar: Önder Yıldırım
Danışman: Prof. Dr. Engin Kurşun
Yıl: 2021
Tez Türü: Doktora
Yer Bilgisi: Atatürk Üniversitesi / Eğitim Bilimleri Enstitüsü / Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Ana Bilim Dalı / Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bilim Dalı
Özet
Amaç: Araştırmanın amacı, lise öğrencilerinin sahip oldukları kişilik türleri ve internet becerilerinin siber zorba ve siber mağdur olma durumları açısından incelenmesidir.
Yöntem: Çalışmada nicel araştırma yöntemlerinden ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırma grubu Erzincan il merkezinde bulunan liseler olarak belirlenmiştir. Çalışma grubunu birinci aşamada 6 farklı lisede bulunan 1417 öğrenci, ikinci aşamada ise 138 öğrenci oluşturmaktadır. Çalışmanın birinci aşamasında küme örnekleme, ikinci aşamasında ise amaçlı örnekleme kullanılmıştır. Araştırmada veri toplama aracı olarak, siber zorbalık tehlike düzeyi ölçeği, beş faktör kişilik özellikleri ölçeği ve siber zorbalık temelli internet becerilerine yönelik performans testi uygulanmıştır. Verilerin analizinde iki aşamalı yol izlenmiştir. Birinci aşamasında toplanan veriler programlar aracılığı ile analiz edilmiştir. Analiz sonuçlarına göre siber mağdur olan öğrenciler ikinci aşamaya dahil edilmiştir. ikinci aşamada ise performans testine katılan öğrencilerin video kayıtları analiz edilmiştir. Toplanan veriler korelasyon ve regresyon analiz yöntemleri kullanılarak analiz edilmiştir.
Bulgular: Araştırmada siber zorba olma ve siber mağdur olma durumları arasında istatistiksel olarak anlamlı pozitif bir ilişki ortaya çıkmıştır. Siber mağdur olma durumu ile kişilik türlerinden dışadönüklük, nevrotiklik ve deneyime açıklık arasında pozitif bir ilişki ortaya çıkmıştır. Siber mağdur olma durumu ile kişilik türlerinden yumuşak başlılık ve sorumluluk arasında negatif bir ilişki ortaya çıkmıştır. Siber zorba olma durumu ile kişilik türlerinden dışadönüklük ve nevrotiklik arasında pozitif bir ilişki ortaya çıkmıştır. Siber mağdur olma ve internet becerileri arasında istatistiksel olarak anlamlı negatif bir ilişki ortaya çıkmıştır. İnternet becerileri ve kişilik türlerinden nevrotik kişiliğin siber mağdur olma durumu üzerinde yordayıcılığı bulunmaktadır. Ayrıca kişilik türlerinden nevrotik kişiliğin siber zorba olma durumu üzerinde yordayıcılığı bulunmaktadır. Nevrotik kişiliğe sahip olan kişilerin siber mağdur olma durumlarına internet becerilerinin düzenleyici bir etkisi bulunmamaktadır.
Sonuç: Lise öğrencilerinin siber mağdur olma durumları arttıkça siber zorba olma durumları da artmaktadır. Ayrıca öğrencilerin sahip olduğu kişilik türleri ile siber mağdur olma durumları arasında anlamlı bir ilişki bulunmaktadır. Lise öğrencilerinin siber zorba olma durumları ile kişilik türlerinden dışadönüklük, nevrotiklik, yumuşak başlılık ve sorumluluk arasında anlamlı bir ilişki bulunmaktadır. Öğrencilerin siber mağdur olma durumunda en yüksek korelasyon nevrotiklik kişiliğe aittir. Siber zorba olma durumunda da en yüksek korelasyona sahip kişilik türü nevrotik kişiliktir. Lise öğrencilerinin siber mağdur olma durumu ile internet becerileri arasında anlamlı ve negatif yönlü bir ilişki bulunmaktadır. Öğrencilerin internet becerilerinin artırılması siber mağduriyeti engelleyici yönde olabilmektedir. Nevrotik kişiliğe sahip olan öğrencilerin siber mağdur olma durumlarına internet becerilerinin düzenleyici olarak bir etkisi yoktur.
