Tez Adı: Siber Zorbalıkla İlgili Değişkenlerin İncelenmesi ve Gerçeklik Terapisi Yönelimli Bir Müdahale Programının Siber Zorbaca Davranışlar Üzerindeki Etkisi
Yazar: Taşkın Tanrıkulu
Danışman: Prof. Dr. Mustafa Koç | Prof. Dr. Osman Tolga Arıcak
Yıl: 2013
Tez Türü: Doktora
Yer Bilgisi: Sakarya Üniversitesi / Eğitim Bilimleri Enstitüsü / Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı / Eğitimde Psikolojik Hizmetler Bilim Dalı
Özet
Bu araştırma giderek yaygınlaşan bir problem olan siber zorbalığı yordayan değişkenlerin neler olduğunu incelemek ve siber zorbaca davranışlarda bulunan ergenlere yönelik gerçeklik terapisi perspektifinde bir grupla psikolojik danışma programı geliştirip etkililiğini test etmeyi amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda iki çalışma yapılmıştır. İlk çalışma ilişkisel tarama türünde olup yaşları 14 ile 19 arasında değişen (¯X=16,2) 229?u kız, 279?u erkek toplam 508 öğrenci üzerinde yürütülmüştür. Bu çalışmada siber zorbaca davranışların çatışma eğilimi, öfke ve öfke ifade tarzları, saldırganlık, empatik eğilim ve benlik saygısı, bazı demografik değişkenler tarafından yordanıp yordanmadığı incelenmiştir. Araştırmada demografik değişkenler ile siber zorbalık arasındaki ilişki T-Testi, Pearson korelesyon analizi ve ANOVA testi ile incelenmiştir. Diğer değişkenler ile siber zorbalık arasındaki ilişkinin incelenmesi için aşamalı regresyon analizi yapılmıştır. İnceleme sonucunda siber zorbaca davranışların yüksekten düşüğe doğru sırasıyla benlik saygısı, dolaylı saldırganlık, aktif çatışma, öfke, empatik eğilim ve fiziksel saldırganlık değişkenlerince yordandığı anlaşılmıştır. Bu değişkenler birlikte siber zorbaca davranışların % 23,4?ünü açıklamaktadır. Benlik saygısı ve empatik eğilim siber zorbaca davranışları negatif yönde, aktif çatışma, öfke ve fiziksel saldırganlık ise pozitif yönde yordamaktadır. Ayrıca siber zorbalığın cinsiyet, anne ve babanın eğitim durumu, kişinin kendisine ait bir bilgisayarının olması, interneti kullanma amacı, interneti kullanma süresi ve sıklığı ve mobil araçlarla internete bağlanma durumuna göre farklılaştığı anlaşılmıştır. Buna göre siber zorbaca davranışlar erkeklerde, annesi üniversite mezunu ya da babası okuryazar olmayanlarda, sadece kendi kullanımı için bir bilgisayarı olanlarda, interneti kullanma süresi ve sıklığı fazla olanlarda, mobil internet kullananlarda siber zorbaca davranışların daha fazla olduğu anlaşılmıştır. İkinci çalışma kapsamında yapılan deneysel çalışmada siber zorbaca davranışları azaltmayı amaçlayan bir grupla psikolojik danışma programının etkililiği test edilmiştir. 2×3 split-plot modeline göre yapılan araştırma için orta öğretim düzeyi öğrencilerinden oluşan 12?şer kişilik deney ve kontrol grubu oluşturulmuş ve 10 oturumluk grup programı deney grubuna uygulanmıştır. Ön test, son test ve izleme testleri uygulanıp testlerin ortalamalarını karşılaştırmak için tekrarlı ölçümler için tek faktörlü ANOVA analizi yapılmıştır. Deney ve kontrol gruplarını birbiriyle karşılaştırmak için t-testi yapılmıştır. Yapılan analizler sonucunda deney grubunda siber zorbaca davranışların azaldığı, kontrol grubunda ise bir siber zorbaca davranışların düzeyinde bir değişikliğin olmadığı anlaşılmıştır. Anahtar Kelimeler: Siber zorbalık, sanal zorbalık, seçim kuramı, gerçeklik terapisi
