Tez Adı: Depresif Bozukluk Tanılı Ergenlerde İntihar Davranışı Sıklığı ve Şiddetinin Otistik Özellikler ile İlişkisi
Yazar: Anıl Altunkaya
Danışman: Doç. Dr. Sezen Köse
Yıl: 2023
Yer Bilgisi: Ege Üniversitesi / Tıp Fakültesi / Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı
Özet
Giriş: Otizm spektrum bozukluğu (OSB), sosyal etkileşim ve iletişim becerilerindeki yetersizlikler ve tekrarlayıcı davranış ve ilgi alanları ile karakterize nörogelişimsel bir bozukluktur. Ergenlik dönemi, sosyal, duygusal ve psikolojik zorlukların arttığı bir dönemdir. Ergenlikte OSB’li bireylerin, sosyal izolasyon, arkadaşlık ilişkilerinde zorluklar, empati becerilerinde yetersizlik ve duygu düzenleme zorlukları gibi faktörlerden dolayı depresif belirtiler gösterebildiği ve intihar riskinin arttığı belirtilmektedir.
Amaç: Depresif Bozukluk (DB) tanılı ergenlerdeki OSB ve otistik özelliklere odaklanılacak olup, OSB ve/veya otistik özelliklerin intihar davranışı ile ilişkili olup olmadığı ve bu gruptaki intihar davranışının şiddeti ile özelliklerinin aydınlatılması amaçlanmaktadır. Ayrıca, empati becerileri ve siber zorbalık mağduriyeti veya zorbalık yapmanın otistik özelliğe sahip depresif bozukluk tanılı ergenlerde intihar davranışının sıklığı ve şiddeti üzerindeki etkisini araştırmayı hedeflemekteyiz.
Yöntem: Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Ergen Poliklinikleri ve Çocuk Acil Servisine başvuran, DSM-5 tanı kriterlerine ve klinik görüşmelere göre Depresif Bozukluk tanısı alan ve önceden bu polikliniklere başvurarak Depresif Bozukluk tanısı almış, klinik olarak normal zihinsel işlevselliğe sahip olduğu belirlenen 11-18 yaş arası olguları içermektedir. Çalışmaya dahil edilen olgular C-İŞDÖ (Columbia İntihar Şiddetini Değerlendirme Ölçeği) uygulanarak incelenmiştir. C-İŞDÖ, intihar davranışının varlığını, sıklığını ve şiddetini değerlendirmek amacıyla kullanılmıştır. Olgular, intihar davranışına sahip olmayanlar, intihar düşüncesi olanlar ve intihar girişimi olanlar olmak üzere üç gruba ayrılmıştır. Tüm katılımcılar, Depresif Bozukluğun değerlendirilmesi için BDE, empati seviyesinin değerlendirilmesi için Temel Empati Ölçeği (TEÖ) ve siber zorbalık özelliklerinin değerlendirilmesi için Yenilenmiş Siber Zorbalık Envanteri-II ölçeklerini doldurmuşlardır. Katılımcıların ebeveynleri ise çocuklarının otistik özelliklerinin değerlendirilmesi için Otizm Spektrum Anketi Ergen Versiyonu (OSA-E/AQ) ve Otizm Spektrum Tarama Ölçeği (OSTÖ-TR/ASSQ) ölçeklerini doldurmuşlardır.
Bulgular: Çalışmada 53 kız, 17 erkek olmak üzere 70 DB tanılı ergen değerlendirilmiştir. İntihar girişimi grubundaki BDE toplam puanı, intihar düşüncesi olmayan ve intihar düşüncesi gruplarından anlamlı olarak daha yüksek bulunmuştur (sırasıyla p<0,01,p=0,37). İntihar davranışı olmayan ve intihar düşüncesi gruplarının BDE toplam puanları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptanmamıştır (p=0,395). İntihar girişimi ve intihar düşüncesi gruplarının OSTÖ toplam puanı (sırasıyla p=0,003; p=0,005), OSA-Toplam puanı (sırasıyla p=0,005; p=0,023) ve OSA-İletişim puanları (sırasıyla p=0,005; p=0,006) intihar düşüncesi olmayan gruptan anlamlı olarak daha yüksek bulunmuştur. Her 3 grup arasında Temel Empati Ölçeği; Bilişsel Empati ve Duygusal Empati toplam puanları ile YSZE; Bana Yapılan ve Ben Yaptım alt ölçeklerinde anlamlı farklılık saptanmamıştır (p>0,05). C-İŞDÖ İntihar Davranışı bölümünün güncel puanları ile OSTÖ, OSA-Toplam, OSA Sosyal Beceri, OSA-İletişim ve BDE toplam puanları arasında anlamlı ilişki saptanmıştır (sırasıyla r=0,444, p<0,001; r=0,334, p=0,005; r=0,315, p=0,008; r=0,277, p=0,020; r=0,527, p<0,001). C-İŞDÖ İntihar Davranışı bölümünün yaşam boyu puanları ile OSTÖ, OSA-Toplam, OSA-İletişim ve BDE toplam puanları arasında anlamlı ilişki saptanmıştır (sırasıyla r=0,395, p=0,001; r=0,363, p=0,002; r=0,303, p=0,011; r=0,497, p<0,001). C-İŞDÖ Düşüncelerin Yoğunluğu güncel puanları ile OSTÖ, OSA-Toplam, OSA Sosyal Beceri, OSA-İletişim ve BDE toplam puanları arasında anlamlı ilişki saptanmıştır (sırasıyla r=0,457, p<0,001; r=0,298, p=0,012; r=0,289, p=0,015; r=0,289, p=0,015; r=0,508, p<0,001). C-İŞDÖ Düşüncelerin Yoğunluğu yaşam boyu puanları ile OSTÖ, OSA-Toplam, OSA Sosyal Beceri, OSA-İletişim ve BDE toplam puanları arasında anlamlı ilişki saptanmıştır (sırasıyla r=0,393, p=0,001; r=0,362, p=0,002; r=0,393, p=0,001; r=0,249, p=0,038; r=0,483, p<0,001). TEÖ-BE puanları ile OSTÖ, OSA-Toplam, OSA Sosyal Beceri, OSA- İletişim ve OSA-Hayal Gücü puanları arasında anlamlı ilişki saptanmıştır (sırasıyla r=-0,316, p=0,008; r=-0,423, p<0,001; r=-0,239, p=0,046; r=-0,383, p<0,001; =-0,275, p=0,021). BDE puanları ile OSTÖ, OSA-Toplam ve OSA Sosyal Beceri puanları arasında anlamlı ilişki saptanmıştır (sırasıyla r=0,314, p=0,008; r=0,343, p=0,004; r=0,314, p=0,008).
Sonuç: Çalışmamızda, DB tanılı ergenlerde otistik özellikler arttıkça intihar düşüncesinin sıklığı ve şiddetinin arttığı, otistik özelliklerin intihar davranışı ile ilişkili olduğu bulunmuştur. Ayrıca bilişsel empati ile otistik özellikler arasında anlamlı bir ilişki olduğu gösterilmiştir. İntihar kavramının kompleks yapısı göz önüne alındığında, birçok faktörün etkileşimi ile bu eylemin gerçekleşebileceği akılda tutulmalıdır. Otistik özelliklerin ve düşük empati becerilerinin, depresyon semptomları olan bireylerde intihar davranışı riskini artırabileceği göz önünde tutulmalıdır. Özellikle OSB’nin yaşam boyu süren bir nörogelişimsel bozukluk olduğu bilgisi düşünüldüğünde, tanı almamış ya da silik otistik belirtiler gösteren bireylerin ergenlik çağında ve genç yetişkinlik döneminde depresyon semptomları ve intihar düşünce veya girişimleriyle ruh sağlığı kliniklerine başvurabileceği unutulmamalıdır. Hem çocuk psikiyatristlerinin hem de erişkin ruh sağlığı profesyonellerinin, depresyon tanısı ile gelen olgularda nörogelişimsel bozukluklar komorbitesi ve empati özelliklerinin araştırılması açısından dikkatli olması önemlidir.
