Tez Adı: Otizm Spektrum Bozukluğu Tanılı Olgularda İnternet Bağımlılığı ve Zorbalık ile İlişkili Faktörlerin İncelenmesi
Yazar: Zeynep Gökçe Erkan İdris
Danışman: Doç. Dr. Sezen Köse
Yıl: 2023
Yer Bilgisi: Ege Üniversitesi / Tıp Fakültesi / Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Ana Bilim Dalı
Özet
Giriş: Otizm spektrum bozukluğu (OSB) olan bireylerdeki iletişim ve sosyal etkileşimdeki yetersizlikler, yineleyici davranışlara yatkınlık gibi özelliklerin internet kullanımına yönelinmesinde etkili olabileceği ve genel popülasyonda tahmin edilenden daha yüksek internet bağımlılığı prevalansı bildirilmektedir. Sosyal etkileşim ve iletişim güçlükleri aynı zamanda akran zorbalığı riskini de arttırmaktadır.
Amaç: Çalışmamızda OSB tanılı olgularda internet kullanım özellikleri, interneti kullanım amaçları, internet bağımlılığı düzeyleri, akran ve siber zorbalık ile ilişkili faktörlerin incelenmesi amaçlanmıştır.
Yöntem: Çalışmamıza Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı polikliniklerinde OSB tanısı ile takip edilen, 11-18 yaş arası 55 olgu ve hastane çalışanlarının psikopatolojisi olmayan çocuklarından oluşan 55 olgu dahil edilmiştir. Psikiyatrik değerlendirme “Okul Çağı Çocukları İçin Duygulanım Bozuklukları ve Şizofreni Görüşme Çizelgesi–Şimdi ve Yaşam Boyu Versiyonu–DSM–5 Kasım 2016 –Türkçe Uyarlaması” ile yapılmıştır. Olgular tarafından; Young İnternet Bağımlılığı Ölçeği (YİBÖ), Yenilenmiş Siber Zorbalık Envanteri-II, Akran Zorbalığını Belirleme Ölçeği (AZBÖ), Akran Zorbalığı Kurbanlarını Belirleme Ölçeği (AZKBÖ), Çocukluk Çağı Depresyon Ölçeği (ÇDÖ), Çocukluk Çağı Anksiyete Tarama Ölçeği (ÇATÖ) doldurulmuştur. Çocukluk Çağı Anksiyete Tarama Ölçeği-Ebeveyn Formu (ÇATÖ), Otizm Spektrum Tarama Ölçeği (OSTÖ-TR), Tekrarlayıcı Davranışlar Ölçeği-TEDÖ-R-TV ve Otizm Sosyal Beceriler Profili Türkçe Formu (OSBP-T) ebeveynler tarafından doldurulmuştur.
Bulgular: OSB grubunda 11-18 yaş arası 8 kız olgu (%14,5) ve 47 erkek olgu (%85,5) olmak üzere toplam 55 olgu alınmıştır. Kontrol grubunda ise 33 kız olgu (%60) ve 22 erkek olgu (%40) alınmıştır. OSB grubunun psikiyatrik eş tanı oranı %85.5; en sık eşlik eden tanı ise dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB; %70,9) saptanmıştır. OSB grubunun olası internet bağımlılığı %29,1 (n=16) ve patolojik internet kullanımı %1,8 (n=1), kontrol grubunun olası internet bağımlılığı %18,2 (n=10) ve patolojik internet kullanımı %5,5 (n=3) saptanmıştır. OSB grubunda ÇDÖ ve ÇATÖ-Ebeveyn Formu ile YİBÖ puanları arasında pozitif ilişki saptanmıştır (p=0,007, p=0,044). OSB grubu sırasıyla video izleme, oyun oynama, ödev yapma, sosyal medya kullanma, arkadaşları ile haberleşme amacıyla interneti kullanırken; kontrol grubunun ise en sık video izlediği sonrasında sırasıyla sosyal medya kullanımı, arkadaşlarıyla haberleşme, oyun oynama ve ödev yapma amacıyla interneti kullandığı belirlenmiştir. OSB grubunun %57,4’ü (n=31) internette en sık oyun videoları izlediğini; kontrol grubunun ise %66’sı (n=35) en fazla komedi videoları izlediğini belirtmiştir. OSB grubunun siber zorbalık yapma (p=0,01) ve mağduriyete uğrama (p=0,021) ile akran zorbalığı yapma (p=0,005) ve akran zorbalığı kurbanı olma (p<0,001) puanları kontrol grubundan daha yüksek saptanmıştır. OSB grubunun kendi içerisinde siber zorbalık ve siber mağduriyet puanları arasında ise anlamlı bir farklılık saptanmazken (p=0,829); akran zorbalığı kurbanı olma puanları, akran zorbalığı yapma puanlarından anlamlı düzeyde daha yüksek saptanmıştır (p<0,001).
Sonuç: OSB ve kontrol grubu arasında İB farkı saptanmazken, OSB grubu interneti en sık video oyunları oynamak için kullanırken kontrol grubu ise komedi videoları izlemek ve sosyal iletişim amaçlı kullanmaktadır. OSB grubu internet ortamında hem siber zorbalık yapmakta hem de zorbalığa maruz kalarak mağduriyet yaşamaktadır. Aynı durum akran zorbalığı için de saptanmıştır. Çalışmamızın sonuçlarının, OSB tanılı ergenlerin akran ilişkileri gibi güçlük yaşadıkları alanlarla ilgili gerekli düzenlemelerin yapılmasına ve daha etkili koruyucu yöntemler geliştirilmesine katkıda bulunacağı düşünülmektedir. Anahtar Kelimeler: otizm spektrum bozukluğu; internet bağımlılığı; akran zorbalığı; siber zorbalık;
