Tez Adı: Çevrimiçi Video Oyunlarında Görülen Siber Zorbalık Davranışının Duygu Düzenleme Güçlüğü, Öfke/Saldırganlık, Şiddet, Benlik Saygısı, Depresyon ve İntihar ile İlişkisi
Yazar: Meryem Dedeler Kenar
Danışman: Prof. Dr. Ayşegül Durak Batıgün
Yıl: 2023
Tez Türü: Doktora
Yer Bilgisi: Ankara Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Psikoloji Ana Bilim Dalı / Klinik Psikoloji Bilim Dalı
Özet
Yetişkin bireylerde çevrimiçi video oyunlarında görülen siber zorbalık davranışının incelendiği bu tez çalışması üç ayrı araştırmadan oluşmaktadır. Öncelikle nitel araştırmada 18 kişiden derinlemesine görüşme yöntemiyle veri toplanmış ve dokuz üst, 26 alt temaya ulaşılmıştır. Elde edilen temalar oyunun olumlu özelliklerinden siber zorbalık uygulamaya uzanan yolda bir sürecin işlediğini, oyun deneyimlerinin siber zorbalık yaşantıları için oldukça önemli olduğunu göstermektedir. İkinci araştırmada nitel görüşmelerden elde edilen siber zorbalık örnekleriyle Çevrimiçi Video Oyunlarında Siber Zorbalık Ölçeği (ÇVOSZÖ) geliştirilmesi amaçlanmış, ölçeğin psikometrik özellikleri 1087 kişilik oyuncu grubundan oluşan bir örneklemde test edilmiştir. Tek boyuttan oluşan, 21 maddelik Mağdur ve 23 maddelik Zorba formları elde edilmiş ve psikometrik açıdan geçerli ve güvenilir oldukları görülmüştür. Son olarak ana çalışmada siber zorbalık mağduriyetinin dışsallaştırma ve içselleştirme sorunlarıyla ilişkilerini, bu ilişkide aracı ve düzenleyici rol oynayan değişkenlerin etkisini inceleyen düzenleyici-aracı modeller test edilmiştir. Elde edilen bulgular mağduriyet ve şiddet eğilimi arasında öfke/saldırganlığın aracı, duygu düzenlemenin düzenleyici-aracı rolü olduğuna; siber zorbalık mağduru olma ile uygulama arasında öfke/saldırganlığın aracı rolü olduğuna işaret etmektedir. Ayrıca siber zorbalık mağduriyeti ile depresyon ya da intihar olasılığı arasındaki ilişkide öfke/saldırganlık değişkeninin aracı rolü; benlik saygısı değişkeninin ise düzenleyici-aracı rolü bulunmaktadır. Diğer yandan duygu düzenleme güçlüğünün düzenleyici-aracı etkisi anlamlı değildir. Ayrıca anılan modellerde dijital oyun bağımlılığının (DOB) etkisi de kontrol edilmiş, DOB’yi yordayan demografik değişkenlere, DOB ve çalışma değişkenlerinin ilişkisine yer verilmiştir. Elde edilen bulgular bir bütün olarak değerlendirildiğinde DOB ve siber zorbalık konusunda geliştirilecek olan önleme ve müdahale programlarına katkıda bulunabileceği düşünülmektedir. Yetişkin örnekleminde, çevrimiçi çok oyunculu video oyunlarında siber zorbalık çalışmaları görece sınırlı olduğundan, bu çalışmada elde edilen bulgular ilgili alanyazına ve gelecek araştırmalara katkıda bulunabilir. Anahtar Kelimeler: Çevrimiçi video oyunları, Siber zorbalık, Öfke/Saldırganlık, Şiddet eğilimi, Benlik saygısı, Duygu düzenleme, Depresyon, İntihar, Dijital oyun bağımlılığı
