Tez Adı: Siber Zorbalık Yapma Motivleri ile Kişilik Özellikleri Arasındaki İlişkiler: Kullanımlar ve Doyumlar Kuramını Test Etme
Yazar: İbrahim Tanrıkulu
Danışman: Prof. Dr. Özgür Erdur Baker
Yıl: 2015
Tez Türü: Doktora
Yer Bilgisi: Orta Doğu Teknik Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
Özet
Bu çalışmanın amacı, kişilik özellikleri (çevirimiçi disinhibisyon, ahlaki değerlerden soyutlanma, narsisizm ve saldırganlık) ve siber zorbalık yapma motivleri (eğlenme, öç alma, zarar verme ve üstünlük kurma) arasındaki ilişkileri incelemektir. Bu amaca yönelik olarak Kullanımlar ve Doyumlar Kuramı‟nı temel alan bir Yapısal Eşitlik Modeli (YEM) oluşturulup test edilmiştir. Bu araştırmanın katılımcıları, siber zorba-mağdur olduklarını raporlayan, yaşları 17 ile 27 arasında değişen 598 devlet üniversitesi öğrencisidir. Katılımcıların % 61.3‟ü erkektir. Üniversite Öğrencileri için Yenilenmiş Siber Zorbalık Envanteri, Siber Zorbalık Yapma Motivleri Ölçeği, Çevirimiçi Disinhibisyon Ölçeği, Ahlaki Değerlerden Soyutlanma Eğilimi Ölçeği, 16 maddeli Narsistik Kişilik Envanteri, 12 maddeli Saldırganlık Ölçeği ve demografik bilgi formu veri toplama aracı olarak kullanılmıştır. Test edilen model, Kullanımlar ve Doyumlar Kuramı’nın siber zorbalık yapma davranışlarını kuramsal olarak açıklayabileceğini amprik olarak desteklemiştir. YEM analizi sonuçlarına göre, çevirimiçi disinhibisyon, eğlenme amacıyla siber zorbalık yapma davranışıyla ilişkili tek kişilik özelliğidir. Ahlaki değerlerden soyutlanmave saldırganlığın ise öç almak için siber zorbalık yapma davranışıyla ilişkili olduğu bulunmuştur. Ahlaki değerlerden soyutlanma ve saldırganlığın, zarar vermek için siber zorbalık yapma davranışıyla pozitif yönde ama çevirimiçi disinhibisyon kişiliközelliğiyle negatif yönde ilişkili olduğu bulunmuştur. Ahlaki değerlerden soyutlanma ve narsisizm, üstünlük kurmak için siber zorbalık yapma davranışıyla ilişkili olduğu bulunmuştur. Araştırmanın sonuçları ilgili alan yazın ışığında tartışılıp sonuçların kurama, araştırmaya, uygulamaya ve politika geliştirmeye yönelik katkıları açıklanmıştır. Ayrıca, ileride yapılacak çalışmalar için önerilerde bulunulmuştur.
